Ο πρόλογος
Την Σώτη Τριανταφύλλου την γνώρισα σχετικά αργά, όταν κυκλοφόρησαν τα 'Κινέζικα Κουτιά'. Μου άρεσε η γραφή της, η Νέα Υόρκη που αποτύπωνε τόσο έντονα, τα συναισθήματα και η καθημερινότητα των ηρώων της που μου έδιναν την εντύπωση ότι τους γνώριζα από πριν.
Το κυρίως θέμα
1). Ξεκινώντας θα ήθελα να σας ρωτήσω για τα επεισόδια που εκτυλίχθησαν στην Αθήνα τις τελευταίες ημέρες. Αστυνομική βία σε διαδηλωτές χωρίς προφανή λόγο, φόνος ενός μετανάστη από μέλη της Χρυσής Αυγής, το παρακράτος πρόθυμο για οποιαδήποτε παράνομη δουλειά. Από πού βρομάει όλη αυτή η γνωστή ιστορία και γιατί γίνεται αυτό;
Επίσης, άγρια δολοφονία πολίτη για μια βιντεοκάμερα από, πιθανότατα, μετανάστες χωρίς στέγη και εργασία... Η αστυνομία δεν μπορεί να ορίσει τον ρόλο της: είναι τρομαγμένη διότι βρίσκεται μπροστά σε καινούργια φαινόμενα –όπως το κοινό έγκλημα, το συχνά «ανώνυμο» (όχι π.χ. το «οικογενειακό»)- και παροπλισμένη επειδή στην Ελλάδα, περισσότερο από αλλού, θεωρείται είτε ανίκανη, είτε εχθρός του πολίτη, ή και τα δύο. Αν δεν υπάρξει αποτελεσματική αστυνομία που να σέβεται τους νόμους και να προστατεύει τους πολίτες, θα αναδύονται ανεπίσημα όργανα επιβολής της τάξης: φασίστες, παραστρατιωτικές οργανώσεις διαφόρων πεποιθήσεων, αγανακτισμένοι πολίτες έτοιμοι για πράξεις αυτοδικίας και μίσους...
Τι πρέπει να γίνει: οργάνωση και εκπαίδευση μιας άοπλης αστυνομίας με παράλληλη –και εδώ έγκειται το καίριο ζήτημα- μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος ώστε να υπάρχει πάντα αντιστοιχία εγκλήματος-ποινής. Θέλω να πω ότι, όσο «αφήνονται ελεύθεροι» άνθρωποι που εμφανέστατα έχουν παραβιάσει τους νόμους, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, ένα αδιέξοδο. Και, από την άλλη πλευρά, επειδή το σύστημα της ελληνικής δικαιοσύνης είναι, νομίζω, βαθιά νοσηρό, οι φυλακές γεμίζουν από μικροκακοποιούς και μικροεμπόρους ναρκωτικών. Επικρατεί δηλαδή προχειρότητα, ανευθυνότητα, αδικία, αδιαφορία έναντι του νόμου, της τάξης, της ασφάλειας και των πολιτικών δικαιωμάτων.
2). Πολύς λόγος γίνεται για τους μετανάστες. Καταγράφεται από παντού η παρακμή στο κέντρο της πόλης, η άνευ ορίων ανεκτικότητα της Πολιτείας σε οποιαδήποτε παραβατική συμπεριφορά τους, η αυξανόμενη εγκληματικότητα η οποία έχει ονόματα αλλοδαπών. Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει για μια πιο 'ανεκτή' πόλη; Τι λάθος κάνει η Πολιτεία;
Η «πολιτεία» όπως λέτε είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Αυτό που συμβαίνει στο κέντρο της Αθήνας είναι πρωτοφανές στην Ευρώπη παρότι οι Έλληνες πιστεύουν ότι «αυτά συμβαίνουν παντού». Οι δημοτικές αρχές δεν έχουν καμιά δικαιοδοσία και, την ίδια στιγμή, συσσωρεύονται οι επιπτώσεις της κεντρικής πολιτικής και της απουσίας πολιτικής. Βεβαίως σήμερα υπάρχει σοβαρό πρόβλημα εφόσον έλειψε η πολιτική υποδοχής μεταναστών... Στην Ελλάδα έχει συρρεύσει το χειρότερο ανθρώπινο υλικό από προβληματικές χώρες. Επιπλέον, μιας και αυτό το «υλικό» δεν επιθυμεί να μείνει στη χώρα και να ενταχθεί είναι επιρρεπές στον πειρασμό της παραβατικότητας. Πιστεύω ότι πρέπει να γίνει απόπειρα απογραφής των μεταναστών και διοχέτευσή τους σε γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες. Κοντολογίς, παρότι δεν υποστηρίζω τη λεγόμενη «πολυπολιτισμικότητα», φρονώ ότι η Ελλάδα πρέπει να προσπαθήσει να εντάξει και όχι να διώξει τους «λαθρομετανάστες». Οπωσδήποτε, στο εξής είναι απαραίτητη η φύλαξη των συνόρων και ο αυστηρός έλεγχος των εισερχομένων.
3). Βάσει όλων των παραπάνω, πολλοί Έλληνες συντάσσονται γενικότερα με την ταύτιση μιας ιδέας που τους θέλει ανώτερους από άλλες φυλές ενώ ο ρατσισμός πλέον είναι ολοφάνερος χωρίς τερτίπια και υπεκφυγές, πολλοί πλέον θεωρούν την αυτοδικία δικαίωμά τους λόγω έλλειψης στιβαρού κρατικού παρεμβατισμού. Ποιο είναι το δικό σας σχόλιο;
Καλά, αυτά είναι βαλκανολεβέντικες ανοησίες. Κανείς δεν είναι «ανώτερος» ή «κατώτερος», αλλά ούτε είμαστε όλοι ίσοι και όμοιοι. Ο καθένας κρίνεται ως άτομο, από τις πράξεις, τις σκέψεις και τη συμπεριφορά του. Όχι από την εθνικότητά του...Σιγά τώρα μη δώσουμε σημασία σε όσους πιστεύουν ότι οι Έλληνες, ως απόγονοι του Λεωνίδα, θα πέσουν μαχόμενοι εναντίον του ξένου εχθρού που έχει φτάσει στις πύλες... Όσο για την αυτοδικία, όπως είπα προηγουμένως, είναι φυσικό επακόλουθο της απουσίας των συλλογικών οργάνων.
4). Προσωπικά βρίσκω απολύτως μίζερη την γνωστή ρήση των Ελλήνων ότι 'δεν υπάρχει κράτος'. Αντίθετα πιστεύω ότι υπάρχει πολύ μα πολύ κράτος. Βίαιο και αδικαιολογήτως κατασταλτικό. Ποιες είναι οι δομές αυτές που πρέπει να αλλάξουν ούτως ώστε να το κάνουν λιγότερο ανάλγητο, πιο ανθρώπινο; Τι πρέπει να γίνει; Ή είναι αδύνατο να γίνει;
Κράτος υπάρχει και μάλιστα, όπως επαναλαμβάνουμε συχνά τον τελευταίο καιρό, είναι υπετροφικό και πολυδάπανο. Οι Έλληνες κατασκεύασαν στο πέρασμα του χρόνου ένα μηχανισμό στα οθωμανικά πρότυπα: βίαιο και την ίδια στιγμή χαλαρό, κατασταλτικό και την ίδια στιγμή επιρρεπές στην ανομία, αναποτελεσματικό, οκνηρό, δυσκίνητο...Τι πρέπει να γίνει: να αλλάξουμε μυαλά, αυτό πρέπει να γίνει. Ο κρατικός μηχανισμός καθρεφτίζει τη συλλογική νοοτροπία.
5). Θεωρώ ότι η δημοκρατία έχει πεθάνει. Ο κοινοβουλευτισμός βασιλεύει κάνοντας οτιδήποτε για να απομονώσει και να διαγράψει οριστικά οποιαδήποτε ελευθερία και δικαίωμα. Το πιστεύετε εσείς αυτό; Ότι δηλαδή δεν έχουμε δημοκρατία; Πιστεύετε παρόλα αυτά σε αυτήν; Ή πρέπει να μεταβούμε σε κάποιο άλλο πολίτευμα;
Πιστεύω στη δημοκρατία και στο ότι, στο τέλος, ο κάθε άνθρωπος βρίσκει το δίκιο του. Ωστόσο, η ανθρώπινη φύση εμφανίζει τα ίδια μειονεκτήματα σε κάθε πολιτικό και κοινωνικό σύστημα. Πιστεύω ότι η κοινοβουλευτική δημοκρατία χρειάζεται βαθιές μεταρρυθμίσεις που να απαντούν στις προκλήσεις του 21ου αιώνα.
6). Η Αριστερά πού είναι; Θεωρώ ότι ο πολιτικός λόγος που αρθρώνεται σήμερα γενικότερα από τα αριστερά κόμματα της Βουλής, είναι πολύ επιφανειακός και προσανατολισμένος στους δικούς τους ιδιοτελείς στόχους. Επίσης νομίζω ότι αντιπολιτεύονται εκ του ασφαλούς χωρίς να προτείνουν ουσιαστικά κάτι. Ποια η άποψή σας επ' αυτού;
Η αριστερά στην Ελλάδα είναι απλώς βλακώδης, καταστροφική, πουριτανική, φονταμενταλιστική, αμαθής... Σκεπτόμενοι άνθρωποι υπάρχουν σε όλες τις «παρατάξεις» αν και, γενικά μιλώντας, οι «σκεπτόμενοι» δεν συνδέουν το όνομα και τις πράξεις τους με παρατάξεις.
7). Πολύς λόγος επίσης γίνεται για την περιβόητη συναίνεση των κομμάτων. Πιστεύετε ότι μπορεί να αναδειχθεί κάτι με αυτήν την δομή; Εφόσον βέβαια συμφωνήσουν όλα τα κόμματα.
Πιστεύω ότι πρέπει να συγκροτηθεί κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας ανοιχτή σε όλα τα κόμματα.
8). Με όλα τα παραπάνω πώς ένας άνθρωπος και δη μία συγγραφέας διάγει βίον εν Αθήναις; Ποιες είναι οι διέξοδοί σας; Βρίσκετε την Αθήνα αποκρουστική;
Βρίσκω την Αθήνα αποκρουστική από το 1974 για διάφορους λόγους. Γι' αυτό μοιράζω τον χρόνο μου ανάμεσα σε άλλες μεγαλουπόλεις.
9). Γνωρίζω ότι ταξιδεύετε πολύ στο εξωτερικό με πιο αγαπημένους σας προορισμούς την Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τι βρίσκετε σε αυτές τις χώρες που σας κάνουν να τις επισκέπτεστε συχνά;
Όχι, δεν πρόκειται για «προορισμούς». «Ζω» στο Παρίσι, όπως «ζω» στη Νέα Υόρκη – δεν είμαι ταξιδιώτισσα...Μ’ αρέσει ο τρόπος ζωής, το αστικό τοπίο...στο Παρίσι και στη Νέα Υόρκη είμαι απολύτως ήρεμη κι ευτυχισμένη.
10). Ποια είναι η γνώμη σας για τον Μπαράκ Ομπάμα; Πριν εκλεγεί επί προεδρίας Μπους, όλη η Διεθνής Κοινότητα είχε ταχθεί υπέρ του για πολλά πράγματα. Σήμερα νομίζω ότι οι περισσότεροι τουλάχιστον έχουν τις επιφυλάξεις τους. Ποια η δική σας γνώμη;
Έχει παγιδευτεί και έχει θαμπωθεί από την εξουσία. Στην πολιτική, ιδιαίτερα στην αμερικανική πολιτική, όταν κάνεις τον πρώτο συμβιβασμό είσαι χαμένος: ακολουθεί δεύτερος, τρίτος...δεν υπάρχει πυθμένας, δεν υπάρχει όριο... Προτού το συνειδητοποιήσεις έχεις μεταμορφωθεί, έχεις ξεκοπεί από τον εαυτό σου. Γίνεσαι μαριονέτα των μεγάλων επιχειρήσεων ή θύμα πολιτικής δολοφονίας.
11). Τα γεγονότα στην Παλαιστίνη είναι καταιγιστικά και εγκληματικά από τους Ισραηλινούς αλλά διακρίνω μια σιωπή από τους ηγήτορες της παγκόσμιας πολιτικής σκηνής. Πιστεύετε ότι υπάρχει ελπίδα σε αυτήν την ταλαιπωρημένη Λωρίδα;
Το Ισραήλ δεν θα έπρεπε να υπάρχει ως κράτος. Αλλά δεν μπορούμε να φτιάξουμε αβγά από την ομελέτα... Όχι, δεν πιστεύω ότι υπάρχει ελπίδα αυτή τη στιγμή. Ο κύριος λόγος είναι ότι οι Παλαιστίνιοι χάνουν τον «προοδευτικό» τους χαρακτήρα, παραδίδονται στο Ισλάμ και προκαλούν αμηχανία παρότι έχουν το δίκιο με το μέρος τους. Το Ισραήλ βγαίνει σχεδόν αδιάβροχο παρά την επιθετικότητά του: οι εβραϊκές ομάδες πίεσης είναι μια από τις σημαντικότερες συνιστώσες της διεθνούς πολιτικής. Όσο διαρκεί η συμμαχία του Ισραήλ με τις ΗΠΑ –και δεν έχει λόγο να μη διαρκεί- το παλαιστινιακό πρόβλημα θα επιδεινώνεται.
12). Στο προσεχές διάστημα θα γίνει το Gay Pride 2011 στην Αθήνα. Προσωπικά δηλώνω κατά αυτής της εκδήλωσης διότι το θεωρώ πολύ ξενόφερτο και υπερβολικά διανθισμένο με εκδηλώσεις που μόνο εκκεντρικό και αστείο το κάνουν παρά ουσιαστικό. Σας βρίσκουν σύμφωνη τέτοιες εκδηλώσεις;
Πραγματικά δεν δίνω δεκάρα! Ας παρελάσουν όλες οι ομάδες που θεωρούν τον εαυτό τους «διαφορετικό». Κι ας ξεφαντώσουν! Σε ό,τι με αφορά προτιμώ τη σοβαρότητα και τη διακριτικότητα. Αλλά η gay κοινότητα έχει, από παράδοση, πολλά θεατρικά και φαντασμαγορικά στοιχεία... Σχετικά με τον πολιτικό και κοινωνικό πυρήνα των αιτημάτων εννοείται ότι δεν έχω καμιά αντίρρηση: θέλουν να παντρεύονται; Ας παντρεύονται! Αν με ρωτάτε μήπως το θεωρώ γελοίο θα σας πω ότι πράγματι το θεωρώ γελοίο... Όμως τι σημασία έχει; Πολύ συχνά και οι ετερόφυλοι γάμοι μού φαίνονται κομματάκι κιτς...
13). Έχει γίνει πολύς λόγος ότι δεν γράφετε για 'ελληνικά θέματα', για την Ελλάδα. Προσωπικά είχα ακούσει πριν από πολλά χρόνια είναι η αλήθεια, έναν πολύ γνωστό έλληνα συγγραφέα που έλεγε ότι το συγγραφικό σας έργο θα αποτύχαινε γιατί δεν θα είχε αντίκτυπο στο ελληνικό κοινό λόγω της ξενοφερμένης θεματολογίας σας. Αληθεύει ότι γράφετε πιο πολύ για ξένα μέρη, πρόσωπα, καταστάσεις; Αν ναι γιατί;
Γράφω για όσα ξέρω και για όσα με συγκινούν. Μερικές φορές τα θέματα αυτά είναι αμερικανικά, άλλες φορές βρετανικά, άλλες φορές ελληνικά και πάντα πανανθρώπινα. Ο «Έλληνας συγγραφέας» ας κοιτάξει καλύτερα τη δική του θεματολογία κι ας αφήσει στην ησυχία της τη δική μου. Όποιος θέλει να γράφει για το χωριό του, ας γράφει για το χωριό του. Το δικό μου χωριό είναι ο πλανήτης Γη.
14). Έχετε δεχθεί λεκτικές επιθέσεις κατά καιρούς από διάφορους 'αντιφρονούντες' και μη, για τις 'αιρετικές' απόψεις σας για διάφορα θέματα που άπτονται πολιτικής και κοινωνικής ανάλυσης. Τι πιστεύετε ότι είναι αυτό που ενοχλεί στα λεγόμενά σας;
Δεν με απασχολεί καθόλου το ζήτημα, δεν συμμετέχω σε δημόσια διαμάχη. Δεν απαντώ σε επιθέσεις. Πιστεύω αυτά που πιστεύω και εκφράζω αυτά που πιστεύω.
15). Απομονώνω έναν στίχο της Κικής Δημουλά: 'Απογοητεύσου ήσυχα'. Μήπως τελικά αυτό ισχύει για όλους μας; Μήπως όλοι έχουμε καταλήξει εκεί; Υπάρχει τουλάχιστον κοινωνική ελπίδα;
Δεν είμαι καθόλου απογοητευμένη. Κάθε πρωί διασχίζω το Παρίσι με τον σκύλο μου: τρέχουμε στη λεωφόρο κάτω από τις ακακίες. Η ζωή είναι δύσκολη και υπέροχη.
Ο επίλογος
Μπορεί την Σώτη να την αποκαλέσεις αιρετική, ασυμβίβαστη, με έντονο το χαρακτηριστικό της παρρησίας αλλά νομίζω ότι συμφωνούμε όλοι ότι οι απαντήσεις της καταμαρτυρούν έναν άνθρωπο που αισθάνεται και μιλάει καθαρά.