Συνομιλίες - Λύο Καλοβυρνάς

Ο πρόλογος

Τον Λύο τον είχα ακουστά από διάφορους φίλους. Διακρίνεται για το πνεύμα του, την ζωτικότητά του, το αίσθημα συναδελφικότητας. Ήμουν πολύ περίεργος για αυτήν την συνέντευξη δεδομένου ότι είχα κάποιες αιρετικές απορίες γύρω από την ομοφυλοφιλία κι ό,τι την διέπει.

Το κυρίως θέμα 

1). Αποκαλείστε gay activist. Ασχολείστε με θέματα που άπτονται της ομοφυλοφιλίας. Ρατσισμός, περιθωριοποίηση, 10%, hiv.gr. Αυτή η ενασχόληση δεν είναι ολίγον τι αποκλειστική και περιορισμένη, εντάσσοντάς σας σε μία επαγγελματική προβλεψιμότητα;

    Είμαι γκέι ακτιβιστής με την έννοια του κοινωνικά ενεργού πολίτη, αλλά η ενασχόληση με τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι επάγγελμα. Βεβαίως, η ενασχόληση αυτή επηρεάζει άλλες πτυχές της ζωής μου, μία από τις οποίες είναι η επαγγελματική, με την έννοια ότι ως μεταφραστής επιδεικνύω ευαισθησία ως προς την ορθή γλωσσική και υφολογική απόδοση κειμένων που π.χ. μεριμνούν να μην είναι σεξιστικά ή ομοφοβικά. Το ίδιο ισχύει και στο επάγγελμά μου ως συμβούλου ψυχικής υγείας: η εμβάθυνση στην κοινωνική καταπίεση με καθιστά ικανό να φωτίζω πτυχές των προσωπικών θεμάτων του κάθε συμβουλευόμενου και από αυτή την πλευρά.

Ως προς το πρώτο σκέλος, αν είναι αποκλειστική και περιορισμένη, νομίζω ότι αν θέλεις να κάνεις σωστή δουλειά αναγκαστικά περιορίζεις ως ένα βαθμό το πεδίο δράσης, ειδάλλως κινείσαι στην επιφάνεια. Δεν προλαβαίνω να ασχοληθώ με όλα τα κοινωνικά ζητήματα που με καίνε. Παρόλ’ αυτά, οι αρχικές μου βάσεις και παιδεία είναι ο φεμινισμός, όχι τα γκέι δικαιώματα.

2) Πιστεύετε ότι η ομοφυλοφιλία πρέπει να διατρανώνεται μέσω μιας ομολογίας; Αν ναι σε τι αποσκοπεί αυτό; Διαβάζω και ακούω ανθρώπους να υποστηρίζουν την επιβεβλημένη δήλωση της διαφορετικής σεξουαλικής ταυτότητας. Η πραγματική απελευθέρωση ολοκληρώνεται μέσα από μια τέτοια δήλωση;

    A rose by any other name would smell as sweet, αλλά τα λόγια έχουν τεράστια δύναμη. Αρκεί να σκεφτούμε πόσο μας νοιάζει ένα «σ’ αγαπώ» όταν αρθρώνεται ή δεν αρθρώνεται – σχεδόν καθιστά το συναίσθημα υπαρκτό, σαν να μην υπήρχε πριν από την άρθρωσή του.

Θα ήταν υπεραπλούστευση να ισχυριστούμε ότι «δημόσια δήλωση ομοφυλοφιλίας = απελευθέρωση». Περισσότερο ισχύει ότι το να δηλώσουμε δημόσια την ομοφυλοφιλία μας είναι ένα κομμάτι της απελευθέρωσης, μια μεγάλη δρασκελιά προς τα εκεί. Σε τι αποσκοπεί; Εξ ορισμού πάντα κρύβουμε όσα αισθανόμαστε ότι πρέπει να κρυφτούν: κάτι το κακό, κάτι που προκαλεί ντροπή, τύψεις, ενοχές. Ποτέ δεν κρύβουμε κάτι το καλό. Η απόκρυψη της ομοφυλοφιλίας μας είναι μια υποσυνείδητη, έμμεση παραδοχή ότι η ομοφυλοφιλία είναι κακό πράγμα. Ας μη γελιόμαστε, έτσι έχουμε μεγαλώσει όλοι μας. Είναι δύσκολο ν’ αποτινάξουμε αυτή τη βαθιά ριζωμένη άποψη που μας έχουν ενσταλάξει από τα γεννοφάσκια μας. Γι’ αυτό έχει τεράστια απελευθερωτική δύναμη η δημόσια παραδοχή. Από την άλλη, μπορεί να είναι το Α αλλά σίγουρα δεν είναι το Ω.

 3). Οι άνθρωποι που θεωρούν την ομοφυλοφιλία κάτι ξένο, ειδεχθές και τερατώδες γιατί πρέπει να θεωρούνται οπισθοδρομικοί και συντηρητικοί; Εσείς πώς το αντιμετωπίζετε αυτό;

    Χμ... οι άνθρωποι που θεωρούν τις γυναίκες πνευματικά λιγότερο αναπτυγμένες από τους άντρες, ανίκανες για θέσεις μεγάλης ευθύνης και υπερβολικά συναισθηματικές για να επιτρέπεται να ψηφίζουν γιατί πρέπει να θεωρούνται οπισθοδρομικοί και συντηρητικοί;

Πώς αντιμετωπίζω τα τμήματα εκείνα του πληθυσμού που θέλουν να παραμείνουμε σ’ έναν κοινωνικό μεσαίωνα; Ανάλογα την περίπτωση: συνήθως με επιχειρηματολογημένο διάλογο και όταν αυτός αποδεικνύεται άτοπος, με διακωμώδηση και υπονόμευση των τραγικών θέσεών τους.

4) Με έχει απασχολήσει η αισθητική αλλά και η ποιότητα των gay εκδηλώσεων εν Ελλάδι. Προσωπικά θεωρώ όλο αυτό το πανηγύρι του gay parade μία απεγνωσμένη κραυγή για προσοχή, μία εμπορική συναλλαγή, ένα ψεύτικο κατασκεύασμα που προκαλεί μόνο γέλιο και οίκτο για τα πραγματικά κίνητρα μίας τέτοιας εκδήλωσης, μια ύστατη προσπάθεια για ένταξη στο κοινωνικό σύνολο ασχέτως της διαφημιζόμενης, προβεβλημένης και 'άνετης' διαφορετικότητας. Ποιο είναι το δικό σας σχόλιο;

    Ότι μπερδεύουμε τη συσκευασία (και μάλιστα μία συγκεκριμένη συσκευασία) με το περιεχόμενο. Το μήνυμα είναι βέβαια το μέσο, όπως έχει πει ο ΜακΛούαν, αλλά το πρόβλημα είναι ότι πολύς κόσμος εμμένει μόνο σε μία από τις πολυάριθμες και πολυποίκιλες συσκευασίες των γκέι.

Η γκέι παρέλαση δεν είναι πανηγύρι ούτε εμπορική συναλλαγή, κι αυτό καθίσταται αμέσως προφανές σε όποια παρευρίσκεται με ελάχιστη καλή προαίρεση και χωρίς προκατασκευασμένες πεποιθήσεις. Ας μη συγχέουμε το gay parade της Κολωνίας με αυτό του Βελιγραδίου ή της Αθήνας. Το καθένα εξυπηρετεί άλλες ανάγκες και χρονικά στάδια στην πορεία της γκέι απελευθέρωσης. Κατά τη γνώμη μου, δυστυχώς πολλοί γκέι προσπαθούν να πάνε στο πανεπιστήμιο της queer διανόησης χωρίς να περάσουν από το δημοτικό της γκέι περηφάνιας. Είναι ειρωνικό ότι το γκέι πράιντ δέχεται πυρά τόσο από τους δεξιούς όσο και από τους αριστερούς· οι πρώτοι το κατηγορούν ως «γκετοποίηση» ή «υπερβολικά πολιτικοποιημένο», οι δεύτεροι ως «πουλημένο στο κεφάλαιο και το λάιφστάιλ και όχι αρκετά πολιτικοποιημένο». Το Athens Pride είναι μια βαθύτατα πολιτική εκδήλωση, η συμμετοχή είναι μια ισχυρότατη πολιτική πράξη. Όποιος δε θέλει να πειστεί ας ακολουθήσει το δικό του δρόμο, αρκεί να είναι ένας δρόμος δράσης και όχι του καναπέ.

5). Από ό,τι γνωρίζω έχετε ζήσει στο εξωτερικό. Ποια η διαφορά στην καθημερινότητα ενός gay άντρα από την Ελλάδα;

    Ποιο εξωτερικό ακριβώς; Ακόμη και στο εξωτερικό –στη Γερμανία λόγου χάρη– η καθημερινότητα ενός Βερολινέζου διαφέρει πολύ από αυτή ενός κατοίκου του Ρόστοκ. Αν συγκρίνουμε μεγάλες πόλεις, η βασική διαφορά είναι ότι ο μέσος γκέι άντρας στην Κοπεγχάγη, το Βερολίνο ή το Λονδίνο δεν κρύβεται στην καθημερινότητά του. Δε σκέφτεται: να το πω ή να μην το πω, τι θα νομίσει ο άλλος για μένα, για τον ανδρισμό μου, την αρρενωπότητά μου, αν τον παίρνω ή αν τον δίνω. Ζει μια πιο γκέι ζωή ακριβώς επειδή το γκέι είναι λιγότερο παρόν στη ζωή του. Εμείς στην Ελλάδα κάνουμε το θέμα της ομοφυλοφιλίας τεράστιο με το να το μικραίνουμε: «δεν τον νοιάζει τον άλλον τι κάνω στο κρεβάτι μου». Αυτό είναι μια υπεκφυγή, μια υπερβολή προς τα κάτω. Συγχέουμε τη σεξουαλικότητα –το κρεβάτι μας– με τον σεξουαλικό προσανατολισμό μας, που ισχύει 24 ώρες το εικοσιτετράωρο.

6). Προσωπικά θεωρώ υποκριτικό και άρρωστο να δηλώνεις δεσμευμένος αλλά παράλληλα να γαμιέσαι στα πάρκα ή να γνωρίζεις άντρες στα site κοινωνικής δικτύωσης. Στο μεγαλύτερο ποσοστό πράττεται αυτή η τακτική. Το αστείο είναι ότι όταν ο άλλος μετά το γαμήσι σε βρει ενδιαφέρων και σου ζητήσει να ξαναβγείτε, εσύ απαντάς: Έχω σχέση!! Δεν είναι παθογενές όλο αυτό το σκηνικό; Δεν είναι αναπηρία;

    Η δέσμευση ως έννοια και πρακτική δεν είναι κάτι το παγιωμένο και αναλλοίωτο· μεταβάλλεται από εποχή σε εποχή και κοινωνία σε κοινωνία. Αλλιώς την εννοούσαν οι παππούδες μας, αλλιώς εμείς. Κατά πόσο η μονογαμία ή η πολυγαμία είναι καλύτερος τρόπος ζωής είναι ένα ζήτημα που η καθεμία καλείται να το απαντήσει μόνη της. Έρευνες που έγιναν πρόσφατα στην Καλιφόρνια έδειξαν ότι η πολυγαμία δε φαίνεται να βλάπτει τις γκέι μακρόχρονες σχέσεις.

Προσωπικά δεν πιστεύω στη μονογαμία· νομίζω ότι είναι ένα κοινωνικό κατασκεύασμα που δύσκολα συντηρείται, εξυπηρετούσε άλλες ιστορικές ανάγκες και μάλλον δεν έχει λόγο ύπαρξης πλέον. Ταυτόχρονα πολυγαμία δε σημαίνει να πηδιέσαι αριστερά και δεξιά όλη την ώρα ερήμην του συντρόφου σου. Προτιμώ τον όρο «συναινετική μη-μονογαμία», όπως εξηγείται στο βιβλίο Το ηθικό τσουλί. Πιστεύω πάρα πολύ στο σεβασμό και στη συναισθηματική πίστη μέσα σε μια σχέση. Το να μην πηδιέται ο σύντροφός μου με άλλους δε λέει τίποτα ούτε για το αν με σέβεται ούτε αν μου είναι συναισθηματικά πιστός.

Όσον αφορά το φαινόμενο που αναφέρεις, πολλοί γκέι άντρες μεγαλώνουν με την πεποίθηση ότι το μόνο που μπορούν να περιμένουν στη ζωή είναι σεξ, αφού οι γκέι σχέσεις δεν στεριώνουν, δυο άντρες δε γίνεται να φτιάξουν κάτι το σοβαρό και σταθερό κ.ο.κ. Αν πειστείς, λειτουργείς ανάλογα. Ο μόνος λόγος που οι γκέι πιθανώς ξενοπηδιούνται περισσότερο από τους στρέιτ είναι επειδή έχουν περισσότερες ευκαιρίες και μικρότερο κοινωνικό κόστος. Το γκέι σεξ, σε αντίθεση με το στρέιτ, είναι ένα παιχνίδι μη μηδενικού αθροίσματος· το κόστος και το κέρδος των συμμετεχόντων είναι ίσο, σε αντίθεση με τους στρέιτ, όπου για κοινωνικοθρησκευτικούς λόγους υπάρχουν, ακόμη, χαμένοι και κερδισμένοι. Παραπέμπω στο αφιέρωμα του 10% στη μονογαμία: http://www.10percent.gr/old/issues/200604/index.html

7). Ποια η άποψή σας για την Μαρία Παπαγιαννίδου και τις απόψεις της περί HIV και AIDS; Πιστεύετε ότι επηρεάζονται άνθρωποι από δηλώσεις της ή είναι απλά μια γραφική φιγούρα που λέει απλά τα δικά της;

    Οι αρνητές του AIDS είναι μια θλιβερή ιστορία παγκοσμίως. Οι άνθρωποι ανέκαθεν είχαν ανάγκη από απλές, ευκολοχώνευτες, μαγικές λύσεις, και αυτό ακριβώς προτείνουν οι συνομωσιολόγοι όπως η Παπαγιαννίδου: το AIDS δεν υπάρχει, είναι μια συνομωσία των φαρμακευτικών, χαλαρώστε.

Εννοείται πως πολύς κόσμος επηρεάζεται. Γνωρίζω προσωπικά οροθετικούς που σταμάτησαν τα φάρμακά τους και ορισμένοι φυσικά πέθαναν, όπως έχουν πεθάνει οι περισσότεροι αρνητές του AIDS από AIDS. Δεν αρκεί να την αποκαλέσουμε γραφική, διότι η συγκεκριμένη γυναίκα βλάπτει το κοινωνικό σύνολο χαϊδεύοντας τα αυτιά του κόσμου και λέγοντας πράγματα ανακριβή και εξαιρετικά επικίνδυνα. Παραπέμπω στο αφιέρωμα του 10% στο AIDS, όπου υπάρχουν αναλυτικά άρθρα για το φαινόμενο των αρνητών παγκοσμίως και ειδικά για την Παπαγιαννίδου: http://www.10percent.gr/periodiko/teyxos21.html

8). Από όσο γνωρίζω η Ευρωπαϊκή Συνθήκη για τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν κατοχυρώνει το δικαίωμα γάμου μεταξύ ομοφύλων και κάθε κράτος είναι ελεύθερο να νομοθετεί όπως επιθυμεί για το θέμα αυτό. Στην Ελλάδα του 2010 τι μέριμνα έχει γίνει; Νομικά τι κινήσεις έχουν γίνει πάνω σε αυτό το θέμα που φαντάζομαι θα ενδιαφέρει πολλούς έλληνες ομοφυλόφιλους; Ειδικότερα αναπτύξτε μας ό,τι έχει να κάνει και με την υιοθεσία παιδιών.

    Στην Ελλάδα έχουν γίνει ελάχιστα. Τον Αύγουστο 2010 ο Γενικός Γραμματέας της Γραμματείας Νέας Γενιάς έκανε ένα γύρο τηλεφωνημάτων σε γκέι ακτιβιστές, ζητώντας τη γνώμη μας για την πρόταση νόμου για το σύμφωνο συμβίωσης που είχε καταθέσει το ΠΑΣΟΚ το 2008, με την προοπτική να κατατεθεί ως νομοσχέδιο στο Β΄ θερινό τμήμα της βουλής. Τίποτα από αυτά δεν έγινε τελικά και το θέμα παραπέμφθηκε σε μια νομοπαρασκευαστική επιτροπή, για τις αρχές του 2011. Η έλλειψη πολιτικής βούλησης, διότι περί αυτού πρόκειται, είναι αισχρή και κοινωνικά ανεύθυνη. Σίγουρα το ΠΑΣΟΚ ενδιαφέρεται περισσότερο από την προηγούμενη κυβέρνηση, η οποία ήταν μια από τις πιο ομοφοβικές και αντιδραστικές όλων των εποχών στη χώρα μας, αλλά εξίσου σίγουρα δε χολοσκάει ιδιαίτερα για το θέμα.

Αυτά για την κυβέρνηση. Εμείς τι κάνουμε; Δε βλέπω πολλούς γκέι άντρες και γυναίκες να νοιάζονται να στηρίξουν τις γκέι οργανώσεις, ώστε να δυναμώσουν και να πολεμήσουν καλύτερα για τα δικαιώματά μας. Έχουμε τις κυβερνήσεις που μας αξίζουν. Οπότε μάλλον διαφωνώ με την ερώτηση: το θέμα δεν ενδιαφέρει τόσο πολλούς έλληνες ομοφυλόφιλους, επειδή δυστυχώς οι περισσότεροι δεν έχουν πειστεί ότι αξίζουν ίσα δικαιώματα.

9) Μιλήστε μας λίγο για την συγγραφή. Έχετε εκδώσει αρκετά βιβλία ενώ το μεταφραστικό σας έργο είναι αξιοζήλευτο. Πόση πειθαρχία χρειάζεται από πριν για να βγει ένα βιβλίο στην αγορά;

    Έχω εκδώσει εφτά βιβλία, τέσσερα μυθιστορήματα (Πέφτω, Αστάρτη - Οικογενειακή γεωγραφία, Στα Πρόθυρα γραμματικής κλίσης και το τελευταίο, τον Ιούνιο 2010, Love Forever - Ωχ!) τα δύο λεξικά με λέξεις που δεν υπάρχουν (Πλαθολόγιο λέξεων και Πλαθολόγιο Η απουστειρωμένη έκδοση), και, τέλος, το Θεϊκό συνταγολόγιο - Συνταγές για να φτιάξετε το δικό σας Θεό. Την άνοιξη 2011 θα κυκλοφορήσει μια συλλογή διηγημάτων, Εκεί που σκάει το κύμα, καθώς και το Ανάμεσα στο τικ και το τακ, μια συλλογή με παραμύθια για ανθρώπους που δε χωράνε. Αυτό τον καιρό γράφω ένα μυθιστόρημα που μιλά για τη γονιμότητα και την έκτρωση, μεταξύ άλλων. Είναι το πρώτο μου μυθιστόρημα μαγικού ρεαλισμού.

Το γράψιμο είναι μια συναρπαστική αλλά και επίπονη διαδικασία, κυρίως λόγω έλλειψης χρόνου, δεδομένου ότι δε ζω από αυτό. Πρόσφατα έκλεψα δύο μήνες από το πρόγραμμά μου και απομονώθηκα σε μια ξένη πόλη, ώστε να ξεκινήσω ένα νέο μυθιστόρημα χωρίς περισπασμούς. Ήταν μεγάλη πολυτέλεια. Τον υπόλοιπο χρόνο δε γράφω τόσο όσο θέλω.

Θα συμφωνήσω με πολλούς πριν από μένα ότι η συγγραφή είναι περισσότερο perspiration παρά inspiration. Απαιτείται πειθαρχεία, γιατί η ζωή πάντα σε καλεί να κάνεις κάτι πιο διασκεδαστικό από το να κλείνεσαι μέσα μόνος και να γράφεις. Όσον αφορά την κυκλοφορία ενός βιβλίου, ειδικά στην Ελλάδα αυτό είναι πολύ πονεμένη ιστορία, γιατί ο συγγραφέας αναγκάζεται εκτός από δημιουργός να είναι και προαγωγός του εαυτού του, αφού δεν έχουμε ατζέντηδες.

10). Η καθημερινότητά σας από τι απαρτίζεται; Όταν δεν έχετε υποχρεώσεις τι κάνετε; Μιλήστε μας για το everyday life in Athens!

    Υπάρχει everyday life in Athens; Δεν έχει ο καθένας μας τη δική του; Η δική μου καθημερινότητα συνήθως περιέχει μετάφραση, γράψιμο ή διόρθωση άρθρων και κριτικών, πολλή ώρα στο τηλέφωνο και στο διαδίκτυο, τζόγκινγκ ή κολυμβητήριο 3-4 φορές την εβδομάδα, και τα βράδια παρέα με φίλους, συνήθως σπίτι, για παιχνίδια ή ντιβιντί, ή σε ταβέρνες. Ποτέ δεν ήμουν πολύ των μπαρ· για μη καπνιστές είναι σκέτη φρίκη. Του χορού ναι, αλλά στην Ελλάδα ο κόσμος σπάνια χορεύει.

Κατά τα άλλα, μου αρέσουν οι μεγάλοι περίπατοι, ειδικά στη φύση, το mountain-biking και οι παρασκευιάτικες ποδηλατάδες του free-day, το σινεμά και το θέατρο. Το διάβασμα δεν το αναφέρω γιατί θα ήταν σαν να αναφέρω ότι αναπνέω. Π.χ. ποτέ δεν τρώω αν δεν έχω κάτι να διαβάσω.

11). Πιστεύετε ότι κάποτε θα γίνουμε μάρτυρες μιας άλλης Αθήνας; Απαλλαγμένης από ρατσισμό, ξενοφοβία και ομοφοβία;

    Ως δια μαγείας φυσικά όχι. Δυστυχώς η τελευταία κυβέρνηση, και απ’ ό,τι φαίνεται και η παρούσα, άφησαν τους πολίτες να βγάλουν τα χειρότερα ανθρώπινα ένστικτά τους: το φόβο μπροστά στο ξένο.

Για μένα το θέμα είναι τι κάνει ο καθένας μας, ξεχωριστά, στην προσωπική του ζωή, και αμέσως μετά συλλογικά, συσπειρωμένα. Δεν μπορώ να ζητήσω από την κυβέρνηση να υποκαταστήσει τις δικές μου ατομικές ευθύνες. Δεν είμαι αντικρατιστής –κάθε άλλο– αλλά κατά τη γνώμη μου οι Έλληνες δεν έχουν σχέση με την Ελλάδα, με την έννοια ότι ασχολούνται με το σπιτάκι τους και όχι με τη χώρα ως σύνολο. Το να δραστηριοποιηθώ σε μια κοινωνική δράση με καθιστά συμμέτοχο των λύσεων. Η καναπεδίστικη κριτική ως εθνικό σπορ δεν είναι πολιτική στάση.

Ο επίλογος

Έπειτα από αυτήν την εποικοδομητική κατάθεση του Λύο κτίστηκε κάτι ξεχωριστό από πλευράς μου. Διάφορα ζητήματα που αναφέρθηκαν και αναλύθηκαν με τρομερή ενάργεια από τον Λύο βάζουν τα θεμέλια για μια πιο ολοκληρωμένη και ουσιαστική θέαση. Έχουμε πιστεύω όλο τον καιρό μπροστά μας ούτως ώστε με μικρά ή μεγάλα βήματα να επαναπροσδιορίσουμε πράγματα και καταστάσεις τα οποία καλώς ή κακώς μας έχουν προβληματίσει και ίσως μας έχουν κάνει να τα παρατηρούμε από λάθος οπτική γωνία.